{podkreślenia oznaczają planowane linki, do kolejnych stron}

Świadomość – zdawanie sobie sprawy z istnienia otoczenia, zjawisk wewnętrznych, czy też istnienia samego siebie. O świadomości mówimy zarówno jako o stanie jak i o dziejącym się w czasie procesie. {Stan świadomości} pojawia się, gdy budzimy się ze snu bez snów i trwa, aż świadomości z jakiegoś powodu nie utracimy (por. Searle, 1998). Każdy z nas jest świadomy czytając ten tekst, ale również odpoczywając i błądząc myślami. O świadomym procesie mówimy, gdy analizie poddawana jest czasowa charakterystyka uświadomienia określonych {treści świadomości} (np. gdy uświadamiamy sobie, że widzieliśmy przed chwilą znajomą twarz, przypomnieliśmy sobie zapomniane słowo, czy też uświadomiliśmy sobie, że widzimy się w lustrze). Badacze nie są zgodni co do szczegółowej {definicji świadomości}. Niezależnie od szczegółowego ujęcia, odnosi się ona jednak zazwyczaj do różnicy między świadomym i nieświadomym przetwarzaniem informacji oraz subiektywnego charakteru treści świadomości (świata zewnętrznego, treści wewnętrznych cz też samego siebie). Podobnie zróżnicowane są opinie badaczy dotyczące {funkcji świadomości}. Część badaczy uważa, że świadomość jest kluczowa dla kontrolowania przetwarzania informacji, łączenia informacji z wielu zmysłów, czy też dla elastycznego myślenia. Wielu innych, uważa że świadomość nie ma wyraźnej funkcji i ma charakter {epifenomenu}. Jednym z powodów trudności określenia funkcji świadomości może być również zróżnicowanie treści, które mogą być uświadamiane – trudno zbudować jednorodny model wyjaśniający świadomość treści zmysłowych (sensorycznych – por. Np. świadomość percepcyjna, świadomość interoceptywna), świadomość treści wewnętrznych (por. np. uświadomione treści pamięci), czy też świadomość ja (samoświadomość). To zróżnicowanie stało u podstaw dyskusji dotyczącej {jednorodności świadomości} (Block, 2005).

Badacze spierają się nie tylko o podstawy teoretyczne świadomości, ale również o metody jej pomiaru. W literaturze proponuje się trzy główne podejścia do {pomiaru świadomości}. Większość z nich koncentruje się na zaproponowaniu warunków eksperymentalnych sprzyjających rozróżnieniu świadomego i nieświadomego przetwarzania informacji (por. również {metoda kontrastowa}), a więc na identyfikacji progu uświadomienia danej informacji. W zależności od szczegółowej metody możemy poszukiwać {progu obiektywnego} (tj sytuacji, gdy osoba badana nie wykazuje w zachowaniu znamion dostępu do danej informacji) lub {progu subiektywnego} (tj. sytuacji, gdy osoba badana uważa, że nie ma dostępu do danej informacji). Odpowiednio, {kryterium uświadomienia} może być więc (1) wynik testu, który wskazuje pośrednio na dostęp do danej informacji (np. rozpoznanie płci podprogowo prezentowanych twarzy powyżej poziomu losowego), (2) wynik testu wskazujący na zdolność wykorzystywania danej informacji w działaniu (np. omijanie obiektów zagradzających nam drogę), czy wreszcie (3) wynik {subiektywnej oceny uświadomienia} jakiejś treści doświadczenia (np. widoczności bodźca wzrokowego).

W literaturze zaproponowano wiele {teorii świadomości}. Są one bardzo zróżnicowane, ale wydaje się, że można je podzielić na trzy główne grupy. Teorie pierwszej grupy – {teorie dwukanałowe świadomości} – postuluje, że w umyśle człowieka można wyróżnić dwa systemy przetwarzania informacji, z których jeden jest świadomy, a drugi nieświadomy. Systemy te są względnie niezależne. Inne teorie – {teorie jednokanałowe świadomości} – zakładają, że ten sam system przetwarzania informacji stanowi podstawę świadomego i nieświadomego doświadczenia. Za uświadomienie jest tu odpowiedzialna szczególna charakterystyka reprezentacji, które stają się świadome (np. ich wyższe pobudzenie). Ostatnia grupa teorii – {teorie hierarchiczne świadomości} – postulują, że dana reprezentacja staje się świadoma, gdy stanie się dostępna dla reprezentacji wyższego stopnia, tj. Stanie się częścią hierarchicznego systemu, w którym można rozróżnić część odpowiedzialną za reprezentację treści doświadczenia (reprezentację niższego rzędu) i reprezentację pozwalającą na uświadomienie tej treści (reprezentację wyższego rzędu). Każdy z wymienionych typów modeli można testować na jednym z trzech podstawowych poziomów analizy – poziomie neuronalnym (por. {neuronalne korelaty świadomości}), poznawczym (por. {poznawcze korelaty świadomości}) i fenomenologicznym. Analiza neuronalnych korelatów świadomości wymaga identyfikacji aktywności neuronalnej, która jest konieczna i wystarczająca dla pojawienia się świadomego doświadczenia. Badanie tego typu często inspirowane są wynikami badań klinicznych wskazujących na {zaburzenia świadomości}. Identyfikacja poznawczych korelatów świadomości wymaga określenia relacji między świadomością a innymi procesami poznawczymi (por. np. {świadomość a uwaga}, {świadomość a pamięć robocza}, {świadomość a metapoznanie}).