Neuman (1984, za: Styles, 1997) poddał gruntownej krytyce modele zakładające występowanie dwóch przeciwstawnych procesów zaangażowanych w przetwarzanie informacji – procesów automatycznych i kontrolowanych. Analizując opisane powyżej teorie procesów automatycznych, wymienia on trzy kryteria pierwszego rzędu, które wydają się kluczowe dla zaklasyfikowania jakiegoś procesu jako automatyczny. Twierdzi on, że wszystkie poprzednie teorie przyjmują, iż przebieg takich procesów jest niezależny od pojemności systemu poznawczego, nieintencjonalny oraz nieświadomy. Neuman (1984, za: Styles, 1997) wymienia również kryteria drugiego rzędu, których spełnienie nie jest konieczne, aby proces mógł zostać nazwany automatycznym, lecz ich występowanie sugerują niektóre wcześniejsze teorie. Procesy automatyczne mogą więc mieć charakter wrodzony lub nabyty, cechuje je relatywna prostota, szybkość oraz niemodyfikowalność.

Analizując wyniki badań eksperymentalnych, Neuman (1984, za: Styles, 1997) twierdził, że już cechy pierwszego rzędu są niezwykle trudno weryfikowalne eksperymentalnie. Odnosząc się do kryterium niezależności od pojemności systemu poznawczego autor twierdził, że niezwykle trudno wykazać eksperymentalnie, że procesy automatyczne nie angażują uwagi. Jego zdaniem można zaobserwować brak interferencji w sytuacji wykonywania dwóch zadań i opisać w związku z tym proces zaangażowany

w wykonywanie jednego z nich jako automatyczny, a następnie, stosując to samo zadanie jednocześnie z innym zadaniem dodatkowym, zaobserwować efekt interferencji, którego występowanie pozwala na wysunięci wniosków przeciwstawnych. Podobne zastrzeżenia dotyczące możliwości jakościowego wyodrębniania przetwarzania automatycznego sformułowano w odniesieniu do kryterium niekontrolowalności. Neuman (1984, za: Styles, 1997) przedstawił wyniki eksperymentów sugerujących, że proces określony jako niekontrolowany, można w odmiennej sytuacji eksperymentalnej uznać za proces kontrolowany. Autor postulował w tej sytuacji, że procesy automatyczne nie są niekontrolowalne, ale raczej kontrolowane nieświadomie – takie rozumienie procesów automatycznych wydaje się zbieżne z charakterystyką procesów kontrolowanych ukrytych przed świadomością, opisanych w koncepcji Shiffrina i Schneidera (1977). Neuman (1984, za: Styles, 1997) proponował, aby rozróżniając procesy automatyczne i kontrolowane odwoływać się jedynie do określenia stopnia, w jakim procesy wymagają kontroli. Takie założenie sugeruje możliwość ilościowego, a nie jakościowego wyodrębniania procesów automatycznych. Procesy automatyczne ułatwiałyby oczywiście funkcjonowanie podmiotu w środowisku naturalnym, jednak redukcja kosztów poznawczych wynikałaby tu raczej

z bezbłędnego i szybkiego wykonywania znanych czynności, niż jakościowo odmiennego sposobu przetwarzania informacji w trybie automatycznym i kontrolowanym. Innymi słowy proces automatyczny nie wymaga, zdaniem Neumana (1984, za: Styles, 1997), specyficznego mechanizmu przetwarzania, ale raczej sprzyjających i znanych warunków wykonywania określonej czynności. Opisywana propozycja teoretyczna wydaje się alternatywą dla propozycji jakościowego rozróżniania procesów automatycznych od kontrolowanych, szczególnie w opisie procesu nabywania wprawy. Koncepcja ta była próbą dotarcia do mechanizmu procesów automatycznych, co szczególnie w odniesieniu do późniejszych koncepcji koncentrujących się na wymienianiu różnorodnych cech tego typu przetwarzania (Bargh, 1994), wymaga podkreślenia. Idea opisu mechanizmu działania procesów automatycznych zapoczątkowana przez Neumana (1984, za: Styles, 1997) została rozwinięta w koncepcji Logana (1988).