4.3 Test efektywności neuronalnych sieci uwagi (ANT)

Mając na celu pomiar efektywności funkcjonowania trzech neuronalnych sieci uwagi w jednym zadaniu eksperymentalnym, Fan, McCandlis, Sommer, Raz i Posner (2002) opracowali komputerowy test neuronalnych sieci uwagi (Attention Network Test, ANT). Zadanie ANT jest połączeniem dwóch klasycznych zadań eksperymentalnych: zadania Posnera (cueing task, Posner, 1980) i testu Flankerów (Eriksen & Eriksen, 1974, link?). Typowa procedura zadania ANT składa się z kilkuset krótkich prób (trials). W każdej próbie osoby badane mają określać kierunek prezentowanej na ekranie komputera strzałki. Strzałka prezentowana jest powyżej lub poniżej zlokalizowanego na środku ekranu punktu fiksacji i może wskazywać lewą lub prawą stronę. Na strzałkę zwróconą w lewą stronę należy reagować naciśnięciem np. lewego klawisza myszki lub klawisza na klawiaturze znajdującego się po lewej stronie, a na strzałkę zwróconą w prawo, naciśnięciem prawego klawisza myszki lub prawego klawisza na klawiaturze. Zmiennymi zależnymi są czas i poprawność reakcji.

 

Zmiennymi niezależnymi są czynniki: rodzaj flankerów (flankery zgodne, niezgodne i neutralne, każdy warunek w 1/3 prób), oraz rodzaj wskazówki (w 3/4 prób cel jest poprzedzany wskazówką centralną, podwójną, lub orientacyjną, a w pozostałej 1/4 prób nie prezentuje się żadnej wskazówki). Strzałka-cel (target) prezentowana jest w otoczeniu czterech innych strzałek (tzw. „flankerów”, czyli bodźców otaczających cel). Flankery mogą być spójne z wymaganą reakcją (strzałki zwrócone w tym samym kierunku, co bodziec-cel), niespójne (strzałki zwrócone w odwrotnym kierunku do bodźca-celu), lub neutralne (np. proste linie otaczające strzałkę-cel). Gdy strzałka-cel i flankery są niespójne, uaktywniają się dwa przeciwstawne programy reakcji i tworzy się konflikt pomiędzy tymi programami (por. link do zadania flankerow?). Wykonanie poprawnej reakcji wymaga zatem zaangażowania uwagi wykonawczej w celu rozwiązania konfliktu. Taki konflikt nie ma miejsca w warunku spójnym i neutralnym. Dlatego czas reakcji w warunku z konfliktem jest wyraźnie dłuższy, a poprawność reakcji niższa niż w pozostałych dwóch warunkach. Różnica czasu i poprawności reakcji pomiędzy warunkami spójnym i niespójnym jest wskaźnikiem kosztu konfliktu, który jest interpretowany jako miara efektywności działania uwagi wykonawczej: im mniejszy koszt, tym większa efektywność rozwiązania konfliktu.

 

Aby zmierzyć funkcjonowanie systemów wzbudzenia i orientacji uwagi, bodźce docelowe poprzedzane są prezentacją wskazówki (cue), np. znaku gwiazdki („*”), 500 ms przed prezentacją strzałek. Gdy cel jest poprzedzony wskazówką, która sygnalizuje jego pojawienie się, reakcje są szybsze i bardziej poprawne niż wtedy, gdy cel pojawia się bez żadnego ostrzeżenia. Natomiast wtedy, gdy cel jest poprzedzony wskazówką orientacyjną (przestrzenną), która dodatkowo informuje o lokalizacji celu (w tym przypadku jest to gwiazdka prezentowana w miejscu prezentacji celu), reakcje są jeszcze szybsze i jeszcze bardziej poprawne niż w próbach, w których cel sygnalizowany jest przez wskazówkę centralną (lub podwójną, czyli jedynie sygnalizującą cel, ale nie określającą jego lokalizacji). Porównanie czasów i poprawności reakcji w warunku bez wskazówki, czyli warunku w którym cel pojawia się bez żadnego “ostrzeżenia”, i w warunku ze wskazówką podwójną (lub centralną, por. Fan i in., 2005), czyli warunku w którym cel jest sygnalizowany przez wskazówkę, pokazuje zysk z prezentacji wskazówki, interpretowany jako zysk wzbudzenia uwagi przed prezentacją bodźca na który trzeba szybko zareagować. Porównanie tych dwóch warunków daje wskaźnik efektywności wzbudzenia uwagi: czym wyższa jego wartość, tym większa efektywność wzbudzenia uwagi. Z kolei porównanie czasów i poprawności reakcji w warunku ze wskazówką centralną i w warunku z orientacyjną wskazówką przestrzenną (wskazującą lokalizację celu) pokazuje jak szybko uwaga jest ogniskowana w miejsca lokalizacji celu, oraz zysk wynikający z tego, że cel jest pojawia się już w ulokowanym wcześniej w odpowiedniej lokalizacji ognisku uwagi. Porównanie tych dwóch warunków umożliwia pomiar wskaźnika efektywności uwagi orientacyjnej: czym wyższy wskaźnik, tym większa efektywność orientacji uwagi.

 

Zwykle wskaźniki poszczególnych funkcji uwagi oblicza się poprzez odejmowanie poszczególnych warunków:

  1. warunek z flankerami niespójnymi – warunek z flankerami spójnymi – wskaźnik konfliktu.
  2. warunek bez wskazówki – warunek ze wskazówką podwójną = wskaźnik wzbudzenia uwagi.
  3. warunek ze wskazówką centralną – warunek ze wskazówką przestrzenną = wskaźnik orientacji uwagi.
AutorDariusz Asanowicz
RecenzentMichał Wierzchoń

Opublikowano:
11 sierpnia 2017

Literatura cytowana

TAGI