W opisanym powyżej modelu procesy pierwotnie automatyczne zdefiniowano jako: (1) niedostępne świadomości fenomenologicznej; (2) w niewielkim stopniu dostępne świadomości dostępu; (3) nie wymagające kontroli oraz (4) angażujące nieznaczną ilość zasobów poznawczych. Jednocześnie akcentowano, iż model opisuje jedynie złożone procesy poznawcze wymagające przetwarzania złożonych informacji. Badania sugerują (Higham, 1997; Dienes, Broadbent i Berry, 1991; Dienes, Altmann, Kwan i Goode, 1995; Balas i Wierzchoń, 2003; Wierzchoń i Piotrowski, 2003; Wierzchoń i Piotrowski, w przygotowaniu), że przykładem tak zdefiniowanego procesu pierwotnie automatycznego może być proces uczenia mimowolnego. Potwierdzenie takiego charakteru omawianego procesu pozwalałoby na sformułowanie wniosków dotyczących braku konieczności ponoszenia kosztów poznawczych związanych z jego przebiegiem. Wykazanie nieświadomego, niekontrolowalnego i bezwysiłkowego charakteru omawianego procesu pozwoliłoby również na stwierdzenie, iż możliwe jest wykonywanie złożonych czynności poznawczych bez ponoszenia z tego tytułu znaczących kosztów przetwarzania informacji. Zanim jednak przedstawione zostaną argumenty pozwalające na przewidywanie, że uczenia mimowolne może nie wymagać ponoszenia znaczących kosztów poznawczych, zaproponowana zostanie jego definicja oraz opisane zostaną sposoby mierzenia omawianego efektu. W dalszej części rozdziału przedstawione zostaną wnioski dotyczące charakteru reprezentacji wiedzy nabywanej w trakcie omawianego procesu.