3.1.1 Metoda dopasowania

Najprostszym sposobem ustalenia progów percepcyjnych jest metoda dopasowania. Podczas tej procedury osoba badana sama ustala intensywność bodźca, dopasowując go do własnego subiektywnego doświadczenia. Metoda nawiązuje bezpośrednio do definicji progu percepcyjnego (Jaśkowski, 1999), skupiając się na bodźcach ledwo dostrzegalnych.

Podstawowa wersja metody dopasowania pozwala osobie badanej manipulować poziomem natężenia bodźca (np. jasnością czy odcieniem koloru) za pomocą kontrolera o bardzo drobnej skali zmiany (najczęściej wykorzystuje się analogowe pokrętło). Powoduje to złudzenie ciągłości zmiany bodźca a nie skokowości o arbitralnie wybraną wartość.

W celu ustalenia progu absolutnego prosi się osobę badaną, aby tak manipulowała intensywnością bodźca, aby był on ledwie dostrzegalny. Oznacza to punkt, po którym jakiekolwiek obniżenie intensywności sprawiłoby, że bodziec przestałby być zauważany. Osoba badana może wykonać próbę zaczynając od bardzo niskich wartości, systematycznie zwiększając intensywność lub od bardzo wysokich zmniejszając ją do osiągnięcia pożądanego punktu. Następnie uśrednia się uzyskane wartości w celu otrzymania progu absolutnego. Procedurę powtarza się kilkukrotnie, aby zwiększyć jego wiarygodność.

Ustalanie progu różnicowego przebiega w podobny sposób. Osoba badana doświadcza jednocześnie dwóch bodźców – standardowego i porównawczego a jej zadaniem jest maksymalnie upodobnić bodziec poznawczy do standardowego. Manipuluje ona intensywnością bodźca porównawczego za pomocą pokrętła do momentu aż uzna, że oba są identyczne. Przykładowo, zadaniem może być upodobnienie do siebie obu półkoli poprzez kontrolowanie jasności jednego z nich. Początkowy punkt dla każdej próby może znajdować się powyżej lub poniżej poszukiwanej wartości intensywności. Zadanie również jest powtarzane kilkukrotnie, aby otrzymać bardziej wiarygodne oszacowanie progu. Średnia wartość ze wszystkich prób jest punktem subiektywnej równowagi (PSR). Za próg różnicowy przyjmuje się natomiast odchylenie standardowe z otrzymanych wyników. Niska wartość odchylenia będzie wskazywać, że osoba badana za każdym razem ustawiała bardzo podobne wartości, co odpowiada małemu progowi. Duże odchylenie sugeruje, że znaczący zakres intensywności jest subiektywnie odbierany jako jednakowy, zatem próg różnicowy jest duży.

Największą zaletą metody dopasowania jest łatwość i szybkość jej przeprowadzenia. Wystarczy bowiem kilka prób by otrzymać pożądane wartości. Jest ona również bardzo intuicyjna dla osoby badanej, dzięki czemu możemy podejrzewać, że pomiar będzie lepiej odzwierciedlać jej subiektywne doświadczenie. Dodatkowo, przekazanie kontroli nad zadaniem w dużo większym stopniu angażuje osobę badaną niż procedury, gdzie całość przebiega automatycznie. Metodę dopasowania wykorzystuje się również w sytuacjach, kiedy kontrola nad bodźcami zapewnia osobie badanej konieczny komfort psychiczny, np. przy badaniach ze stymulacją bólową. Automatyczna zmiana intensywności bodźca mogłaby znacząco podnieść poziom stresu i niekorzystnie wpłynąć na sam eksperyment.

Wadą tego rozwiązania jest jego przewidywalność. Osoba badana zna kierunek zmiany intensywności, przez co jej reakcje nie są wynikiem wyłącznie subiektywnego doświadczenia, ale również indywidualnych przekonań. Występują tutaj tzw. błędy oczekiwań, kiedy osoba badana wykorzystuje wiedzę na temat zadania i bodźców, przez co rezultaty metody mogą odbiegać od rzeczywistych progów percepcyjnych. Taka konstrukcja metody wprowadza również systematyczne błędy wynikające z habituacji. Osoba badana np. stopniowo zmniejszając intensywność bodźca przyzwyczaja system percepcyjny do zmiany stymulacji, co bezpośrednio wpływa na zmianę progów percepcyjnych.

AutorMarcin Koculak
RecenzentMichał Wierzchoń

Opublikowano:
11 sierpnia 2017

Literatura cytowana

Jaśkowski P. (1999). Przewodnik do ćwiczeń z percepcji wzrokowej. Totus, Poznań

TAGI