2.8 Metoda wskazówek słownych

Genezy tej metody należy szukać w badaniach Galtona (1879) nad procesami myślowymi związanymi z tworzeniem skojarzeń. W eksperymentach tych zadanie polegało na prezentacji jakiegoś słowa, a następnie podaniu skojarzeń, które się pojawiły po jego prezentacji. Na charakter podanych skojarzeń miała wpływ bieżąca aktywność. Często przy prezentacji jakiegoś słowa pojawiły się wspomnienia przeszłych zdarzeń. W 1974 roku Crovitz i Schiffman zmodyfikowali metodę Galtona, w taki sposób, że osoby badane zostały proszone wprost o przypomnienie sobie jakiegoś przeszłego epizodu z ich życia, a następnie wskazanie, kiedy dane zdarzenie się wydarzyło. Badacze sprawdzali częstotliwość występowania wspomnień epizodycznych w zależności od czasu, z jakiego pochodzą. Studenci, których badali przywoływali najwięcej wspomnień związanych ze zdarzeniami, które zdarzyły się niedawno, a wraz z czasem upływającym od danego zdarzenia ich liczba w sposób proporcjonalny malała (Crovitz i Schiffman, 1974). Później metoda ta bardzo często służyła do szacowania częstotliwości występowania wspomnień w zależności od ich wieku (Maruszewski, 2005), stąd bardzo często wykorzystywano ją do badania efektu reminiscencji (przegląd: Koppel i Berntsen, 2015) oraz amnezji dziecięcej (Crovitz i Quina-Holland, 1976). Porównywano też liczbę i rozkład wspomnień w zależności od wybranych różnic indywidualnych, to znaczy w różnych grupach wiekowych (Fromholt, Mortensen, Torpdahl, Bender, Larsen i Rubin, 2003, Janssen, Chessa i Murre, 2005), u osób zdrowych i demencją (Fromholt i in., 2003) oraz u osób pochodzących z różnych kręgów kulturowych (Kawasaki, Janssen i Inoue, 2011, Alea, Ali i Marcano, 2014). Technikę tę wykorzystywano później również w badaniach nad rozkładem wspomnień z rożnych okresów życia, w zależności od ich nacechowania afektywnego (Janssen i Murre, 2008, Alea i in., 2014) i postrzeganej ważności (Janssen i Murre, 2008). Metoda ta cieszy się również dużą popularnością również wśród badaczy wspomnień mimowolnych i jest wykorzystywana w w paradygmacie opracowanym przez Schlagman i Kvavilashvili (2008).

Stosując tę technikę używano także różnych rodzajów wskazówek i sprawdzano, jakimi właściwościami cechują się uzyskane w ten sposób wspomnienia (Robinson, 1976, Fitzgerald i Lawrence, 1984). Przykładowo, Maki, Janssen, Uemiya i Naka (2013) prezentowali osobom badanym następujące wskazówki: neutralne rzeczowniki, wyrazy nazywające emocje oraz słowa mogące potencjalnie wywoływać emocjonalne zdarzenia. Okazało się, że wskazówki nacechowane afektywnie wywoływały wspomnienia mniej odległe w czasie i cechujące się większym natężeniem fenomenologicznych właściwości. Zdarzenia wywoływane przez emocjonalne wskazówki charakteryzowały się silniejszym doświadczeniem ponownego przeżywania, większą wiarą w ich prawdziwość, wywoływały więcej emocji oraz częściej były uznawane za ważne. Dodatkowo, Uzer i Brown (2017) poprosili osoby badane, o to by same wygenerowały listę wskazówek. Następnie osoby badane generowały wspomnienia posługując się takim osobistymi wskazówkami oraz wskazówkami podanymi przez badaczy. Okazało się, że kiedy osoby przywoływały wspomnienia na osobiście wygenerowane wskazówki, robiły to szybciej i podawały więcej wspomnień, które natychmiastowo przychodziły im do głowy. Zatem, żeby je przywołać nie musieli strategicznie przeszukiwać swojej pamięci.

Przygotowanie i opracowanie materiału było możliwe dzięki finansowaniu przyznanemu Aleksandrze Krogulskiej przez Narodowe Centrum Nauki w ramach konkursu grantowego PRELUDIUM 11 (nr 2016/21/N/HS6/02953).

AutorAleksandra Krogulska
RecenzentKrystian Barzykowski

Opublikowano:
10 sierpnia 2017

Literatura cytowana

Alea, N., Ali, S. i Marcano, B. (2014). The Bumps in Trinidadian Life: Reminiscence Bumps for Positive and Negative Life Events. Applied Cognitive Psychology, 28(2), 174-184.

Crovitz, H. F. i Quina-Holland, K. (1976). Proportion of episodic memories from early childhood by years of age. Bulletin of the Psychonomic Society, 7, 61-62.

Crovitz, H. F. i Schiffman, H. (1974). Frequency of episodic memories as a function of age. Bulletin of the Psychonomic Society, 5, 517-518.

Fitzgerald, J. M. i Lawrence, R. (1984). Autobiographical memory across the life-span. Journal of Gerontology, 39, 692-698.

Fromholt, P., Mortensen, D. B., Torpdahl, P., Bender, L., Larsen, P. i Rubin, D. C. (2003). Life-narrative and word-cued autobiographical memories in centenarians: Comparisons with 80-year old control, depressed and dementia groups. Memory, 11, 81-88.

Galton, F. (1879). Psychometric experiments. Brain, 2, 148-162.

Janssen, S. M. J. i Murre, J. M. J. (2008). Reminiscence bump in autobiographical memory: Unexplained by novelty, emotionality, valence, or importance of personal events. The Quarterly Journal of Experimental Psychology, 61(12), 1847-1860.

Janssen, S. M. J., Chessa, A. G. i Murre, J. M. J. (2005). The reminiscence bump in autobiographical memory: Effects of age, gender, education, and culture. Memory, 13, 658-668.

Kawasaki, Y., Janssen, S. M. J. i Inoue, T. (2011). Temporal distribution of autobiographical memory: Uncovering the reminiscence bump in Japanese young and middle-aged adults. Japanese Psychological Research, 53(1), 86-96.

Koppel, J. i Berntsen, D. (2015). The peaks of life: The differential temporal locations of the reminiscence bump across disparate cueing methods. Journal of Applied Research in Memory and Cognition, 4, 66-80.

Maki, Y., Janssen, S. M. J., Uemiya, A. i Naka, M. (2013). The phenomenology and temporal distribution of autobiographical memories elicited with emotional and neutral cue words. Memory, 21(3), 286-300.

Robinson, J. A. (1976). Sampling autobiographical memory. Cognitive Psychology, 8, 578-595.

Uzer, T. i Brown, N. R. (2017). The effect of cue content on retrieval from autobiographical memory. Acta Psychologica, 172, 84-91.

TAGI