4.1 Wczesny filtr uwagowy

Umysł nie jest w stanie odbierać wszystkich informacji sensorycznych, dlatego do świadomości dociera jedynie wyselekcjonowana doza informacji. W jaki sposób przebiega selekcja informacji? Najstarsze teorie selekcji informacji odnoszą się do metafory filtra uwagi (por. teoria zasobów uwagi). Metafora filtra zakłada, że mechanizm uwagi odpowiada za redukcję nadmiaru informacji sensorycznych poprzez selekcję źródeł/kanałów informacji. Przejście informacji sensorycznej przez filtr uwagi gwarantuje jej semantyczne przetworzenie, prowadzące do uświadomienia. Możemy wyróżnić kilka podstawowych teorii filtra uwagi, które różnią się zasadami funkcjonowania tego mechanizmu oraz etapem przetwarzania informacji, na którym zlokalizowany jest filtr.

Broadbent jest autorem najstarszej teorii filtra uwagi (1957). Teoria wczesnego filtra uwagi Broadbenta postuluje, że informacje są filtrowane na wczesnym etapie przetwarzania informacji. Innymi słowy, przetwarzanie informacji sensorycznych ma miejsce zaraz po tym, jak zostaną one zarejestrowane przez narządy zmysłu. Zdaniem Broadbenta mechanizm uwagi działa jak zwrotnica – pozwala na analizę semantyczną  tylko tych informacji, które spełniają sensoryczną zasadę selekcji – o tym, czy dana informacja opuści kanał sensoryczny i zostanie przetworzona semantycznie, decydują jej fizyczne parametry, takie jak: intensywność, współwystępowanie innych informacji tego typu, kolejność. Co więcej, selekcja działa na zasadzie „wszystko albo nic” – jeśli informacja przejdzie przez filtr uwagi, to zostaje przetworzona w całości, a jeśli nie – ulega degradacji.

Teorię Broadbenta wsparły wyniki badań z wykorzystaniem techniki cienia. Colin Cherry (1953) ustalił, że osoby badane są w stanie podać jedynie informację na temat fizycznych cech ignorowanego przekazu (np. tembr głosu), jednak nie potrafią przywołać znaczenia informacji podawanych do kanału nieśledzonego. Badacze zaakceptowali metaforę filtra uwagi, jednak późniejsze badania z wykorzystaniem techniki cienia (np. Treisman, 1960) wskazują, że decyzje selekcyjne mogą być podejmowane nie tylko w oparciu o cechy fizyczne informacji, ale i jej znaczenie (czyli cechy semantyczne). Zatem selekcja informacji może odbywać się także na późniejszych etapach przetwarzania informacji. Dla przykładu, Neville Moray (1959), korzystając z techniki cienia, umieścił w przekazie ignorowanym imię osoby badanej. Okazało się, że badani rozpoznawali swoje imię, mimo, że było ono podawane w przekazie, na który nie zwracali uwagi. Zjawisko odkryte przez Moraya nazywa się efektem coctail party.

AutorPatrycja Kałamała
RecenzentMichał Wierzchoń

Opublikowano:
11 sierpnia 2017

Literatura cytowana

TAGI