Opisując koszty poznawcze procesów przetwarzania informacji należy postawić pytanie dotyczące możliwości ich redukowania. System poznawczy wydaje się funkcjonować niezwykle sprawnie, tak więc trudno przyjmować, że wszystkie procesy przetwarzania informacji podlegają powyżej opisanym ograniczeniom związanym z zaangażowaniem zasobów systemu poznawczego. Trudno również zakładać, iż wszystkie informacje muszą zostać głęboko przetworzone, aby wpływać na nasze zachowanie. Jednym z mechanizmów, dzięki którym jesteśmy w stanie redukować koszty przebiegu procesów poznawczych jest automatyzacja (Ruthruff, Johnstone i Selst, 2001). Przyjęcie istnienia odrębnej klasy procesów automatycznych pozwoliło na wyjaśnienie wielu zjawisk, których nie dało się wytłumaczyć przyjmując, że świadoma uwaga zapośrednicza przetwarzanie wszystkich informacji, które docierają do systemu poznawczego człowieka. Dzięki procesom automatycznym jesteśmy w stanie wykonywać niektóre czynności szybko, bezwysiłkowo, bezrefleksyjnie i bez udziału świadomej kontroli (Czyżewska, 1991). Ciekawą metaforą opisującą mechanizm działania procesów automatycznych jest porównanie go do funkcjonowania automatycznego pilota (Logan, 1988; Jaśkowski, Skalska, Verleger, 2003). Podobnie, jak czynności sterowane przez automatycznego pilota, procesy automatyczne są wykonywane bez naszej kontroli, dzięki czemu pozwalają na zaangażowanie uwagi w wykonywanie innych czynności. Niestety, tak jak i automatyczny pilot, procesy automatyczne mogą czasami „skierować” nas w złym kierunku, a nawet „doprowadzić do katastrofy”. Automatyczne przetwarzanie jest skuteczne tylko w znanych i standardowych sytuacjach; w sytuacjach nowych i trudnych jesteśmy zmuszeni „przejść na ręczne sterowanie”, to znaczy kontrolować przebieg nowego, niewyuczonego procesu. Procesy automatyczne opisywane są dziś przede wszystkim przez psychologów poznawczych w odniesieniu do problemu nabywania wprawy. Ich przebieg jest jednak analizowany również w kontekście badań psychologii emocji, psychologii społecznej, czy też w psychopatologii (Pashler, 1998). Szeroki i zróżnicowany obszar zastosowań problematyki przetwarzania automatycznego nie niesie niestety ze sobą zgody co do cech definicyjnych tych procesów (Łukaszewski, 2003). Można wymienić co najmniej kilka klas procesów, które określane są w literaturze jako automatyczne. Niniejszy rozdział ma na celu zaprezentowanie przeglądu koncepcji opisujących automatyczne przetwarzanie informacji oraz autorskiej próby ich usystematyzowania.