7.2 Koncepcja kosztów poznawczych

Efektywne funkcjonowanie w środowisku naturalnym człowieka wymaga przetwarzania niezwykłej wprost ilości informacji. System poznawczy człowieka pozwala na kodowanie, przechowywanie oraz odtwarzanie informacji ważnych przy jednoczesnym pominięciu informacji dla człowieka nieistotnych. Może on jednak w danej chwili aktywnie przetwarzać jedynie nieznaczną ilość informacji, które są dla niego dostępne. Jest to związane z ograniczeniami wynikającymi z jego struktury oraz sposobu działania (Kahneman, 1973; Shallice i Burgess, 1993; Nęcka, 2000a). W związku z tymi ograniczeniami istnieje konieczność redukcji nadmiaru informacji oraz selekcji informacji istotnych. Psychologowie poznawczy uważają, że te zadania mogą być realizowane dzięki procesom uwagowym (Kolańczyk, 1992) lub przetwarzaniu informacji w pamięci roboczej (Baddeley, 2001). Sprawne funkcjonowanie uwagi i pamięci roboczej przynosi człowiekowi wiele korzyści, jednak nie sposób nie dostrzec również pewnych kosztów. Badania eksperymentalne wykazały szereg ograniczeń, którym podlegają te struktury (Kahneman, 1973; Baddeley, 1996). Przetwarzanie informacji powoduje występowanie kosztów poznawczych. Koszty te są zazwyczaj opisywane w odniesieniu do wysiłku poznawczego (Richards i Gross, 2000) sprowadzającego się do zużycia pewnej ilości zasobów.

Kahneman (1973) zaproponował koncepcje, która wydaje się odpowiadać na szereg pytań dotyczących natury tych ograniczeń, uzależniając efektywność przetwarzania informacji od możliwości przetworzeniowych systemu poznawczego. Efektywność przetwarzania jest, jego zdaniem, ograniczona przez ograniczoną pulę zasobów poznawczych. Mimo licznych głosów krytycznych (Navon, 1984; Hirst i Kalmar, 1987) i zarzutów o niefalsyfikowalność, teoria ta jest wciąż niezwykle popularna, a co równie ważne, stała się podstawą do sformułowania późniejszych modeli opisujących mechanizmy funkcjonowania systemu poznawczego człowieka (zob.  Baddeley, 1996; Logan, 1988; Nęcka, 2000b). Inny model rozwijający problem ograniczeń systemu poznawczego człowieka zaproponowali Baddeley i Hitch (1974), opisując strukturę pamięci roboczej odpowiedzialnej za przetwarzanie informacji. Również ci badacze postulowali, iż ograniczenia związane z przetwarzaniem informacji związane są z limitowaną pulą zasobów systemu poznawczego. W niniejszym rozdziale zostaną opisane koncepcje zasobów systemu poznawczego człowieka oraz zaprezentowane zostaną ograniczenia przetwarzania informacji wynikające z ograniczonej, dostępnej systemowi puli zasobów.

AutorMichał Wierzchoń
RecenzentMarcin Koculak

Opublikowano:
7 września 2018

SPIS TREŚCI
PDF

LITERATURA CYTOWANA

TAGI

CZYTAJ TEŻ