Inna grupa teorii hierarchicznych zakłada aktywny charakter reprezentacji wyższego rzędu (Carruthers, 2000; Cleeremans, 2011; Fletcher i Carruthers, 2012). Będziemy je nazywać teoriami metareprezentacji, podkreślając bardziej złożony charakter reprezentacji wyższego rzędu i bliższy związek z metapoznaniem (choć, jak zobaczymy, większość tych teorii nie zakłada jednoznacznie metapoznawczego charakteru metareprezentacji). Przykładem z tej grupy teorii hierarchicznych może być dyspozycjonalna teoria myśli wyższego rzędu (dispositional higher-order thought theory, Carruthers, 2000). Zgodnie z jej założeniami doświadczenie staje się dostępne dla myśli wyższego rzędu, ale nie nabywa charakteru pojęciowego. Świadome doświadczenie ma tu dwoistą naturę – z jednej strony reprezentuje dla nas doświadczenie zewnętrzne, a z drugiej strony reprezentuje dla nas samo siebie.

Również teoria Cleeremansa (2011) zakłada, że świadomość wymaga występowania metareprezentacji, które dzięki procesowi uczenia uzyskują dostęp do reprezentacji pierwszego rzędu. Dzięki procesowi uczenia reprezentacja wyższego rzędu „dowiaduje się”, że system jest w stanie tworzyć stabilną reprezentację pierwszego rzędu. Stabilność reprezentacji pierwszego rzędu powoduje, że staje się ona dostępna dla reprezentacji wyższego rzędu, a przez to świadoma. Mimo zastrzeżeń Rosenthala (1995; 2012) i innych autorów teorii hierarchicznych, badania empiryczne testujące ich założenia często niemal automatycznie łączą występowanie metareprezentacji ze świadomością tej metareprezentacji, a co za tym idzie, również z jej werbalizacją. Bezpośrednio założenie o związku świadomości z językiem przyjmuje zaś teoria syntaktycznej myśli wyższego rzędu (higher-order syntactic thought theory) zaproponowana przez Rollsa (2004, 2008).