Intencja implementacyjna (implementation intention; Maruszewski, 2016; Niedźwieńska, 2013) w pamięci prospektywnej to rodzaj specyficznego sformułowania zamiaru prospektywnego, o określonej formie: „Jak tylko zaistnieje okoliczność X, to wtedy wykonam działanie Y”. W praktyce oznacza to zakodowanie zamiaru poprzez powiązanie jego treści z sytuacją, która będzie kontekstem dla jego wykonania, na przykład „Jak tylko wrócę do domu, wstawię pranie”. Kluczowe jest dokładne dookreślenie sytuacji, w której zamiar ma zostać wykonany oraz stworzenie podczas jego kodowania silnego powiązania pomiędzy sytuacją (wskazówką sytuacyjną) a czynnością do wykonania.

Koncept intencji implementacyjnych został wprowadzony przez Gollwitzera (1993) jako jeden ze sposobów wyjaśniania wpływu planowania wykonania określonej czynności w przyszłości na osiąganie celów (Gollwitzer, 1996). Jest to związane z zaproponowaną po raz pierwszy przez Heckhausena i Gollwitzera (1987) koncepcją faz procesu działania (zob.), opisującą etapy osiągania postawionego celu od momentu jego sformułowania oraz uwzględniającą jego motywacyjne i wolicjonalne aspekty. Intencje implementacyjne mają zastosowanie w drugiej z czterech faz, w której zachodzi dokładne określenie, kiedy, gdzie
i jak należy rozpocząć działanie prowadzące do celu (Gollwitzer, 1996).

Jednymi z pierwszych eksperymentów sprawdzających skuteczność intencji implementacyjnych specyficznie w kontekście pamięci prospektywnej były badania Chasteen, Park i Schwarza (2001). Według autorów efektywność intencji implementacyjnych dla poprawy pamięci prospektywnej u osób starszych opierała się na zaangażowaniu procesów automatycznych. Zastosowanie intencji implementacyjnych było bardziej skuteczne w przypadku niewyrazistych wskazówek prospektywnych wymagających przetwarzania, niż w zadaniu w dużym stopniu zautomatyzowanym, polegającym na rozpoznawaniu. Kolejne badania również wskazywały na skuteczność stosowania intencji implementacyjnych, głównie w grupach osób z deficytami pamięci prospektywnej różnego pochodzenia, np.
u: chorych na schizofrenię (Chen, Liu, Cui, Gan, Li, Neumann, Shum, Wang i Chan, 2016), chorych na stwardnienie rozsiane (Kardiasmenos, Clawson, Wilken i Wallin, 2008) czy osób starszych (Zimmermann i Meier, 2009). Również w przypadku osób młodych uzyskano pozytywny wpływ zastosowania intencji implementacyjnych na pamięć prospektywną (McDaniel, Howard i Butler, 2008; Meeks i Marsh, 2010; McFarland i Glisky, 2012).

Według Gollwitzera (1999) skuteczność intencji implementacyjnych opiera się na silnym powiązaniu działań związanych z realizacją celu z antycypowanymi sytuacjami, które będą odpowiednie dla ich podjęcia. Istotne jest tutaj zaznaczenie, że, jak  zauważa Niedźwieńska (2013), w badaniach nad skutecznością intencji implementacyjnych w koncepcji faz procesu działania stosowano wykonaniowe wskaźniki efektywności intencji implementacyjnych, podczas gdy w badaniach w pamięci prospektywnej kluczowa jest miara pamięciowa. Miary te nie są tożsame: w wielu przypadkach zamiary nie są wykonywane, pomimo iż pamiętamy o nich, co jest szczególnie widoczne w naturalistycznych zadaniach prospektywnych, por. Szarras i Niedźwieńska, 2011). W przypadku pamięci prospektywnej efektywność zastosowania intencji implementacyjnych może wynikać z działania różnych mechanizmów. Jeden polega na zwiększeniu wyrazistości wskazówki prospektywnej wraz ze zwiększeniem dostępności jej reprezentacji, co ułatwia zarówno zauważenie wskazówki prospektywnej, jak
i przywołanie treści zamiaru. Drugi opiera się na automatyzacji działania w odpowiedzi na wskazówkę (jako efekt silnego powiązania zamierzonych działań ze wskazówkami). Kolejny wiąże się ze zwiększeniem ważności zamiaru poprzez podkreślenie osobistego zobowiązania do jego realizacji, które wynika z samej formy intencji implementacyjnej (zob. Niedźwieńska, 2013). Wyniki badań w zakresie poszukiwania mechanizmów efektywności intencji implementacyjnych nie są jednak całkowicie jednoznaczne i zależą od szeregu czynników związanych między innymi z: rodzajem wskazówki prospektywnej (jej wyrazistością, centralnością przetwarzania), rodzajem zadania bieżącego (stopniem jego trudności i zaangażowania zasobów uwagowych), charakterystyką osób badanych (wiek, ewentualne urazy mózgu, choroby), sposobem kodowania zamiaru jako intencji implementacyjnej oraz bardziej subtelnymi kwestiami proceduralnymi. W przypadku sposobu wprowadzania intencji implementacyjnej istnieje duża rozbieżność metodologiczna, na którą należy zwrócić uwagę. Procedury wielu badań pod etykietą intencji implementacyjnej wprowadzają kodowanie zamiaru przy użyciu formuły intencji implementacyjnej w połączeniu z wizualizacją (np. Chasteen, Park i Schwarz, 2001; McDaniel i Scullin, 2010). Cohen i Gollwitzer (2008) stwierdzają, że kodowanie intencji implementacyjnej nie zawiera standardowo elementu wizualizacji. Według nich (Cohen i Gollwitzer, 2008, s. 379) kluczowe elementy intencji implementacyjnej (określenie docelowej sytuacji, wybranie konkretnego działania do wykonania oraz ujęcie ich w formie jak tylko… to wtedy) nie wymagają użycia wizualizacji, której przydatność jest raczej ograniczona (do osób o dużej wyobraźni wzrokowej oraz wskazówek lub czynności, które łatwo sobie zwizualizować). Według McFarlanda i Glisky (2012) dodanie wizualizacji do formuły implementacyjnej nie powoduje zwiększenia skuteczności kodowania w porównaniu z zastosowaniem samej formuły implementacyjnej. McDaniel, Howard i Butler na podstawie swoich badań wprost stwierdzają: „być może szczególna forma stwierdzenia jak tylko… to wtedy, która jest sercem koncepcji Gollwitzera (1999), jest konieczna dla wzmocnienia połączenia między docelową sytuacją a zamierzonym działaniem” (2008, s. 723). Kolejnym problemem jest kwestia niejednolitego utrwalania intencji implementacyjnej podczas kodowania, poprzez na przykład: powtórzenie formuły po cichu, zapisanie jej na kartce (jeden lub więcej razy), powtórzenie jej eksperymentatorowi czy wypowiedzenie na głos. Każda z tych manipulacji może mieć wpływ na uzyskiwane efekty, zwłaszcza jeśli takie zabiegi nie są stosowane do instrukcji w pozostałych warunkach badawczych danego eksperymentu.

Intencje implementacyjne mogą przynosić pozytywne efekty w pamięci prospektywnej, jednak warunki, które temu sprzyjają czy odpowiadające za to mechanizmy są wielorakie i wymagają z jednej strony dalszych badań, a z drugiej czujności podczas wyciągania ogólnych wniosków.