2.6.3 Zadanie decyzji leksykalnej w badaniach pamięci prospektywnej

Zadanie decyzji leksykalnej (lexical decision task; LDT) polega na decydowaniu przez osobę badaną, czy prezentowany jej ciąg liter stanowi istniejące słowo czy też nie (zob. zadanie decyzji leksykalnej). W badaniach pamięci prospektywnej jest ono szeroko stosowane w paradygmatach laboratoryjnych jako zadanie bieżące (zob. metody badania pamięci prospektywnej). Zastosowanie LDT w badaniach laboratoryjnych umożliwia kontrolowanie stopnia trudności zadania bieżącego, rodzaju wskazówek prospektywnych, a co za tym idzie dostosowywanie tych parametrów do możliwości osób badanych i potrzeb eksperymentu. Dzięki temu można zapobiec, na przykład, uzyskiwaniu wyników maksymalnych
w wykonaniu zadania bieżącego (i/lub zadania prospektywnego), co jest dość częstym problemem w tego typu badaniach pamięci prospektywnej, zwłaszcza przeprowadzanych na zdrowych osobach młodych. W celu dodatkowego dociążenia osób badanych, czasami równolegle stosuje się dodatkowe zadania, na przykład, wykrywanie cyfr (auditory digit detection task; np. McFarland i Glisky, 2012) czy generowanie liczb losowych (random number generation; np. McDaniel i Scullin, 2010).

Podczas projektowania zadania decyzji leksykalnych można ustalić liczbę bodźców (słów oraz niesłów; „niesłowo” to ciąg liter przypominający wyraz, ale nie będący istniejącym w danym języku słowem), uwzględnić frekwencje słownikowe wykorzystywanych słów, ustalić sposób tworzenia niesłów (np. zamiana jednej litery
w słowie, Wagenmakers, Steyvers, Raaijmakers, Shiffrin, van Rijn i Zeelenberg, 2004; zmiana kolejności sylab, Smith, 2003; itp.), ustalić czas prezentacji ciągu liter osobie badanej, przerwę pomiędzy kolejnymi bodźcami, narzucić określone tempo reagowania lub nie (np. Zimmermann i Meier, 2010). W ten sposób można regulować trudność zadania. Będzie ono tym trudniejsze do poprawnego wykonania, im więcej zawiera bodźców, im niższa jest frekwencja zastosowanych słów (czyli więcej będzie słów rzadko występujących w języku codziennym), im trudniejsze są prezentowane niesłowa (czyli będą one bardziej podobne do istniejących słów), im krótszy czas prezentacji bodźca, im szybsze tempo reagowania zostaje narzucone osobie badanej (Ratcliff, Gomez i McKoon, 2004). Co ważne, trudniejsze zadanie bieżące lepiej będzie spełniać swoją funkcję zajęcia zasobów poznawczych w okresie odroczenia pomiędzy sformułowaniem zamiaru (czyli podaniem instrukcji do zadania prospektywnego) a wykonaniem zamiaru (czyli reakcją w zadaniu prospektywnym).

Zadanie prospektywne, w przypadku zastosowania zadania decyzji leksykalnej jako zadania bieżącego, może być zarówno zadaniem czasowym (wtedy wymaga się od osoby badanej wykonania reakcji prospektywnej po upłynięciu określonego czasu lub co określony czas) lub zadaniem zdarzeniowym (wtedy sygnałem do wykonania zadnia prospektywnego jest pojawienie się określonego bodźca – np. konkretnego słowa lub słowa należącego do danej kategorii; Marsh, Hicks, Cook, Hansen i Pallos, 2003). Wskazówki prospektywne, czyli bodźce będące sygnałem do wykonania zdarzeniowego zadania prospektywnego, mogą być wyraziste (na przykład konkretne słowo „ryba”) lub niewyraziste (na przykład kategoria słów oznaczających nazwę zwierzęcia lub słowa zawierające jakąś sylabę „BArok”, „trąBA”, „kuBAtura”). Wyrazistość wskazówki wiąże się z typem jej przetwarzania, które może być centralne (konkretne słowo – jest przetwarzane w zadaniu bieżącym podczas podejmowania decyzji czy jest ono słowem czy nie) lub peryferyczne (konkretna sylaba – jest częścią słowa przetwarzanego w zadaniu bieżącym, ale jej wykrycie wymaga dodatkowego przetwarzania; por. Scullin, McDaniel, Shelton i Lee, 2010). Na ogół w badaniach laboratoryjnych z LDT osoba badana ma do wykonania kilka zadań prospektywnych (zazwyczaj od 2 do 8), chociaż pojawiają się głosy (por. Huang, Loft i Humphreys, 2014), że lepsze jest użycie tylko jednego zadania prospektywnego, ze względu na większe podobieństwo takiego schematu do funkcjonowania pamięci prospektywnej w życiu codziennym oraz możliwość uzyskania bardziej czystej miary zaangażowanych procesów.

Zazwyczaj analizie poddawane są między innymi: poprawność reakcji w zadaniach prospektywnych, poprawność reakcji w LDT, czas reakcji w LDT. W wielu badaniach (m.in. Hicks, Marsh i Cook, 2005; Loft i Yeo, 2007; Meeks i Marsh, 2010) zaobserwowano koszty posiadania oprócz zadania bieżącego również zadania prospektywnego. Koszty najczęściej mają formę wydłużenia czasów reakcji w LDT, w porównaniu z osobami, których jedynym zadaniem było LDT. W zależności od przyjmowanej teorii wyjaśniającej mechanizmy działania pamięci prospektywnej (por. teoria przygotowawczych procesów pamięciowych
i uwagowych, preparatory attentional and memory processes; teoria wieloprocesowa, multiprocess theory), interpretacje wyników mogą się różnić (Niedźwieńska, 2013). Konsekwencją przyjęcia teorii przygotowawczych procesów pamięciowych i uwagowych jest założenie, że przy jednoczesnym wykonywaniu zadania bieżącego i prospektywnego koszty w tym pierwszym wystąpią zawsze (Smith, 2003). W teorii wieloprocesowej przyjmuje się, że na ogół zadanie prospektywne przyczynia się do powstawania kosztów w zadaniu bieżącym, ale może być tak, że koszty nie wystąpią – jeśli wskazówka prospektywna jest na tyle wyrazista, że jej przetworzenie i wykonanie reakcji prospektywnej nie będą wymagały (prawie w ogóle) zasobów uwagowych (Scullin i in., 2010; dokładne omówienie obydwu teorii w: Niedźwieńska, 2013, ss. 40-59).

Zadanie decyzji leksykalnych jest bardzo użytecznym elementem badań laboratoryjnych pamięci prospektywnej. Dzięki elastyczności w ustawianiu jego parametrów, możliwości wykonywania zadania w blokach, ustalania różnego rodzaju zadań prospektywnych oraz zwiększania obciążenia poznawczego poprzez dodawanie dodatkowych zadań jest narzędziem funkcjonalnym i bardzo często stosowanym przez badaczy.

Przykładowe zadanie decyzji leksykalnej:

http://www.millisecond.com/download/library/v5/lexicaldecisiontask/lexicaldecisiontask.web

AutorKaja Szarras-Kudzia
RecenzentKrystian Barzykowski

Opublikowano:
10 sierpnia 2017

Literatura cytowana

Hicks, J. L., Marsh, R. L., & Cook, G. I. (2005). Task interference in time-based, event-based, and dual intention prospective memory conditions. Journal of Memory and Language, 53(3), 430-444.

Huang, T., Loft, S. i Humphreys, M. S. (2014). Internalizing versus externalizing control: Different ways to perform a time-based prospective memory task. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition, 40(4), 1064-1071.

Loft, S. i Yeo, G. (2007). An investigation into the resource requirements of event-based prospective memory. Memory & Cognition, 35(2), 263-274.

Marsh, R. L., Hicks, J. L., Cook, G. I., Hansen, J. S. i Pallos, A. L. (2003). Interference to ongoing activities covaries with the characteristics of an event-based intention. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition, 29(5), 861.

McDaniel, M. A. i Scullin, M. K. (2010). Implementation intention encoding does not automatize prospective memory responding. Memory & Cognition, 38(2), 221-232.

McFarland, C. i Glisky, E. (2012). Implementation intentions and imagery: Individual and combined effects on prospective memory among young adults. Memory & Cognition, 40(1), 62-69.

Meeks, J. T. i Marsh, R. L. (2010). Implementation intentions about nonfocal event-based prospective memory tasks. Psychological Research PRPF, 74(1), 82.

Niedźwieńska, A. (2013). Pamięć prospektywna. Geneza, mechanizmy, deficyty. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Sedno.

Ratcliff, R., Gomez, P. i McKoon, G. (2004). A diffusion model account of the lexical decision task. Psychological review, 111(1), 159.

Scullin, M. K., McDaniel, M. A., Shelton, J. T., & Lee, J. H. (2010). Focal/nonfocal cue effects in prospective memory: Monitoring difficulty or different retrieval processes?. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition, 36(3), 736.

Smith, R. E. (2003). The cost of remembering to remember in event-based prospective memory: Investigating the capacity demands of delayed intention performance. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition, 29(3), 347-361.

Wagenmakers, E. J., Steyvers, M., Raaijmakers, J. G., Shiffrin, R. M., Van Rijn, H. i Zeelenberg, R. (2004). A model for evidence accumulation in the lexical decision task. Cognitive Psychology, 48(3), 332-367.

TAGI