2.1.10 Procesualne i strukturalne rozumienie pamięci autobiograficznej w koncepcji Conwaya i Pleydell-Pearce’a
Jak zauważają Falkowski, Maruszewski i Nęcka (2008), pamięć spostrzegana może być zarówno jako zdolność (ujęcie statyczne), jak i proces (ujęcie dynamiczne). W pierwszym przypadku przedmiotem zainteresowania są różnice indywidualne (ponieważ przynależy ona osobom w różnym stopniu), podczas gdy w drugim traktowana jest jako proces rozciągnięty w czasie (wówczas zakłada się, że poszczególne etapy są uniwersalne). Pierwsze ujęcie pozwala traktować pamięć jako magazyn informacji, dzięki czemu możliwy jest opis jej struktury, zawartości oraz relacji pomiędzy poszczególnymi elementami składowymi (Maruszewski, 2005). Zgodnie z drugim ujęciem możliwe jest rozpatrywanie sposobu funkcjonowania pamięci. Właściwy dla tej perspektywy jest opis reguł jej funkcjonowania oraz przebiegu kolejnych etapów szeroko rozumianego procesu pamięciowego (np. kodowanie, przypominanie). Ta dwoistość ujęcia szczególnie dobrze widoczna jest w koncepcji pamięci autobiograficznej Conwaya i Pleydell-Pearce’a (2000; również np. Conway, 2005, 2008, 2009; Conway i Jobson, 2012), którzy z jednej strony opisują strukturę oraz elementy składowe pamięci, a z drugiej strony zwracają uwagę na procesualny jej charakter.
Według Conwaya i Pleydell-Pearce’a (2000), wspomnienie autobiograficzne ma charakter przejściowej konstrukcji umysłowej, tworzonej w ramach pamięciowego systemu Ja (SMS, self-memory system) na podstawie pojęciowej wiedzy autobiograficznej (autobiographical conceptual knowledge). Wiedza ta jest wysoce podatna na aktywizację pod wpływem różnorodnych wskazówek, które prowadzą do ciągłego (tj. ustawicznego) powstawania rozprzestrzeniających się w niej wzorów aktywacji. Choć ta ostatnia nie jest warunkiem wystarczającym dla zaistnienia wspomnienia, to jednak jest jednym z pierwszych etapów jego formowania (proces konstruowania wspomnienia przedstawiony został w hasłach: Pamięciowe i niepamięciowe mechanizmy powstawania wspomnień, przetwarzanie bezpośrednie i pośrednie, zjawisko rozprzestrzeniającej się aktywacji w pamięci autobiograficznej, procesy hamowania poznawczego w pamięci autobiograficznej).
Pamięciowy system Ja jest przykładem wirtualnego systemu, to znaczy jest wynikiem współdziałania różnych struktur i tylko w tej interakcji istnieje jako pewna forma systemu. Składa się z tymczasowych interakcji pomiędzy na przykład funkcjami zarządczymi (Miyake, Emmerson i Friedman, 2000; Miyake, Friedman, Emerson i in, 2000) a pamięcią długotrwałą (Conway i Williams, 2008). Dwa główne jego elementy tworzą układ hierarchiczny zgodnie ze wzrastającym stopniem szczegółowości (Conway, 2005, 2008, 2009; Conway i Jobson, 2012; Conway i Loveday, 2010; Conway, Singer i Tagini, 2004; Conway i Williams, 2008; Williams, Conway i Cohen, 2008): (1) Ja roboczego (working self), (2) bazy wiedzy autobiograficznej (autobiographical knowledge base), w której wyodrębnić można: (a) pojęciową wiedzę autobiograficzną (autobiographical conceptual knowledge, autobiographical memory) oraz (b) pamięć epizodyczną.
Ja robocze, najogólniej rzecz biorąc, tworzy kontekst pojęciowy dla wiedzy autobiograficznej, która z kolei tworzy kontekst dla pamięci epizodycznej. Wszystkie struktury są więc wzajemnie powiązane, pośrednio lub bezpośrednio i zostały bliżej omówione w hasłach: Ja robocze, pojęciowa wiedza autobiograficzna, pamięć epizodyczna. Dodatkowo model został przedstawiony schematycznie na rycinie 1.
Rycina 1. Model pamięci autobiograficznej według Conwaya i Pleydell-Pearce’a (2000, opracowanie własne na podstawie: Conway i Jobson, 2012, s. 56). LTP – jednostki wiedzy o okresach życia, GE – jednostki wiedzy o zdarzeniach ogólnych, SEM – proste wspomnienie epizodyczne, EE – element epizodyczny, F – rama pojęciowa.
Przygotowanie i opracowanie materiału było możliwe dzięki finansowaniu przyznanemu Krystianowi Barzykowskiemu przez Narodowe Centrum Nauki w ramach stypendium doktorskiego ETIUDA na przygotowanie rozprawy doktorskiej, pisanej pod kierunkiem prof. dr hab. Agnieszki Niedźwińskiej (nr: DEC-2013/08/T/HS6/00065), oraz w ramach projektu badawczego SONATA (nr: UMO-2015/19/D/HS6/00641).
Opublikowano:
9 sierpnia 2017
- 1.1 Efekt Stroopa
- 1.1.1 Interpretacje efektu Stroopa
- 1.1.2 Oryginalny eksperyment Stroopa
- 1.1.3 Inne wersje zadania Stroopa
- 1.2 Dwustopniowy system kontroli poznawczej
- 1.3 Model kaskadowy procesów kontrolnych
- 1.4 Test sortowania kart z Wisconsin
- 2.1 Pamięć autobiograficzna
- 2.1.1 Mimowolne wspomnienia autobiograficzne
- 2.1.11 Efekt reminiscencji
- 2.1.12 Niepamięć dziecięca
- 2.1.2 Definicja mimowolnych wspomnień autobiograficznych i jej zakres
- 2.1.3 Pamięciowe i niepamięciowe mechanizmy powstawania wspomnień autobiograficznych
- 2.1.4 Procesy hamowania poznawczego w pamięci autobiograficznej
- 2.1.5 Przetwarzanie bezpośrednie i generatywne w pamięci autobiograficznej
- 2.1.6 Zjawisko rozprzestrzeniającej się aktywacji w pamięci autobiograficznej
- 2.1.7 Ja robocze (working self) w modelu Conwaya i Pleydell-Pearcea
- 2.1.8 Pojęciowa wiedza autobiograficzna w modelu Conway’a i Pleydell-Pearce’a
- 2.1.9 Pamięć epizodyczna w modelu Conway’a i Pleydell-Pearce’a
- 2.10 Metapoznanie dotyczące pamięci i uczenia się
- 2.11 Metody stosowane w badaniach wspomnień mimowolnych
- 2.2 Pamięć epizodyczna
- 2.3 Pamięć deklaratywna
- 2.4 Pamięć długotrwała
- 2.5 Pamięć proceduralna
- 2.6 Pamięć prospektywna
- 2.6.1 Intencje implementacyjne w pamięci prospektywnej
- 2.6.2 Testy i kwestionariusze do badania pamięci prospektywnej
- 2.6.3 Zadanie decyzji leksykalnej w badaniach pamięci prospektywnej
- 2.7 Konformizm pamięciowy
- 2.8 Metoda wskazówek słownych
- 2.9 Paradygmat badawczy Deese–Roediger–McDermott (DRM)
- 3.1 Psychofizyka
- 3.1.1 Metoda dopasowania
- 3.1.2 Metoda stałego bodźca
- 3.1.3 Test zegara
- 3.2 Percepcja czasu
- 4.1 Wczesny filtr uwagowy
- 4.2 Zadanie Posnera
- 4.3 Test efektywności neuronalnych sieci uwagi (ANT)
- 4.4 Teoria trzech neuronalnych sieci uwagi Posnera
- 4.5 Test flankerów
- 5.1 Zadanie decyzji leksykalnej
- 6.1 Problem subiektywności
- 6.2 Rodzaje świadomości
- 6.2.1 Świadomość percepcyjna i introspekcyjna
- 6.2.2 Świadomość A i Świadomość P
- 6.2.3 Krytyka teorii postulujących rozbudowane typologie świadomości
- 6.3 Problem jedności świadomego doświadczenia
- 6.4 Teoria myśli wyższego rzędu
- 6.5 Inne teorie hierarchiczne
- 6.5.1 Teorie zmysłu wewnętrznego
- 6.5.2 Teorie metareprezentacji
- 6.6 Dane empiryczne potwierdzające założenia modeli hierarchicznych
- 6.7 Krytyka modeli hierarchicznych
- 6.8 Teoria radykalnej plastyczności
- 7.1 Metafora automatycznego pilota
- 7.2 Koncepcja kosztów poznawczych
- 7.3 Ograniczone zasoby systemu poznawczego
- 7.3.1 Zasoby uwagi
- 7.3.2 Zasoby pamięci roboczej
- 7.4 Metody badania kosztów poznawczych
- 7.5 Procesy automatyczne
- 7.5.1 Teorie procesów automatycznych
- 7.5.1.1 Klasyczne koncepcje
- 7.5.1.2 Krytyka klasycznych koncepcji
- 7.5.1.3 Współczesne teorie
- 7.5.1.3.1 Koncepcja Logana
- 7.5.1.3.2 Koncepcja Bargha
- 7.5.1.3.3 Koncepcja Cleeremansa i Jimeneza
- 7.5.2 Charakterystyka procesów automatycznych
- 7.5.2.1 Zróżnicowanie pod względem świadomości
- 7.5.2.2 Inne cechy
- 7.5.3 Neurobiologiczne podstawy procesów automatycznych
- 7.6 Uczenie mimowolne
- 7.6.1 Definicja uczenia mimowolnego
- 7.6.2 Paradygmaty badania procesu uczenia mimowolnego
- 7.6.2.1 Zadanie kontrolowania systemów dynamicznych
- 7.6.2.2 Zadanie uczenia się sekwencji
- 7.6.2.3 Zadanie uczenia się sztucznych gramatyk
Literatura cytowana
Conway, M. A. (2005). Memory and the self. Journal of Memory and Language, 53, 594–628.
Conway, M. A. (2008). Exploring episodic memory. W: E. Dere, A. Easton, L. Nadel i J. P. Huston (red.), Handbook of episodic memory, Vol. 18 (s. 19–29). Amsterdam: Elsevier.
Conway, M. A. (2009). Episodic memories. Neuropsychologia, 47(11), 2305–13. doi:10.1016/j.neuropsychologia.2009.02.003.
Conway, M. A. i Jobson, L. (2012). On the nature of autobiographical memory. W: D. Berntsen i D. C. Rubin (red.), Understanding autobiographical memory. Theories and approaches (s. 54–69). New York: Cambridge University Press.
Conway, M. A. i Loveday, C. (2010). Accessing autobiographical memories. W: J. H. Mace (red.), The act of remembering. Toward an understanding of how we recall the past (s. 56–70). Wiley-Blackwell.
Conway, M. A. i Williams, H. L. (2008). Autobiographical memory. In H. L. Roediger III (red.), Learning and memory: A comprehensive reference, Vol. 2: Cognitive psychology of memory (pp. 893–910). New York: Elsevier.
Conway, M. A., i Pleydell-Pearce, C. W. (2000). The construction of autobiographical memories in the self-memory system. Psychological Review, 107, 261–288. doi:10.1037/0033-295X.107. 2.261
Conway, M. A., Singer, J. A., i Tagini A. (2004). The self and autobiographical memory: correspondence and coherence. Social Cognition, 22(5), 491–529.
Falkowski, A., Maruszewski, T. i Nęcka, E. (2008). Procesy poznawcze: Pamięć i uczenie się. W: J. Strelau i D. Doliński (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2, (s. 418–445). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Maruszewski, T. (2005). Pamięć autobiograficzna. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Miyake, A., Emmerson, M. J. i Friedman (2000). Assessment of executive functions in clinical settings. Seminars in Speech and Language, 21, 169–183.
Miyake, A., Friedman, N. P., Emerson, M. J.,Witzki, A. H., Howerter, A. i Wager, T. D. (2000). The unity and diversity of executive functions and their contributions to complex “frontal lobe” tasks: A latent variable analysis. Cognitive Psychology, 41, 49–100.
Williams, H. L., Conway, M. A. i Cohen, G. (2008). Autobiographical memory. W: G. Cohen i M. A. Conway (red.), Memory in the real world, 3rd Edition (s. 21–90). London: Psychology Press.